Në zemër të ndërtesës së prokurimeve publike, ku muret vinin në mavi prej tingullit të vulave dhe ku ajri i çdo stine mbante erën e letrës së printuar njëqind herë, zhvillohej një art i lashtë e i shenjtë: zbërthimi i gabimeve të ofertuesve.

Ndërtesa, e mbuluar me antena dhe kabllo, ndodhej në një qoshe të qytetit, ku rrugët ishin gjithmonë nën rikonstruksion dhe pllakat e trotuarit kurrë nuk shtriheshin njësoj. Nuk kishte tabelë, vetëm një derë të rëndë metalike dhe një roje që rrallë e ngulte shikimin në sy.

Brenda saj, zhurma e printerave të ngadaltë, rrapëllima e kapëseve dhe kërcitja e vulave krijonin një melodi ritualistike, që për veshët e njerëzve të thjeshtë ishte zhurmë, por për priftërinjtë e prokurimit ishte muzikë ceremoniale.

Brenda, çdo gjë kishte një rend të shenjtë. Jo rendin e ligjit të zakonshëm, por atë të rregullores së pashkruar, të mbrojtur me fanatizëm nga Këshilli: pesë burra e gra që nuk flisnin kurrë me zë të lartë, por që mbanin në duar fatin e çdo tenderi publik.

Burrat dhe burrëreshat e Këshillit kishin sy më të mprehtë se shqiponjat e flamurit e nuk u shpëtonte asgjë.

Një ofertues, me emër të madh jashtë vendit, kishte guxuar të paraqiste një dokument ku margjina e majtë ishte 2.2 centimetra, jo 2.5 siç parashikohej nga rregullorja e padukshme, e ruajtur në një dollap të paditur. Dështim i menjëhershëm! – u tha njëzëri, si të kishin kapur një tradhtar që po rrëzonte shtetin.

Një tjetër, një SME e guximshme, kishte nënshkruar çdo faqe të ofertës, por në faqen 47, dora e lodhur e ortakut kishte dështuar të lëshonte firmën heroike. Ishte e kotë. Edhe sikur oferta e tij të ishte dyfish më e mirë e më e lirë se të tjerat, procesi i shenjtë i prokurimeve nuk e njihte mëshirën. “Shteti mund të falë shumë gjëra” – thoshte një nga zonjat e tenderit duke hedhur cigaren në gotën e çajit – “por jo një firmë të munguar.”

Pastaj ishin legjendat e tjera, më çmeritëse. Një kompani ishte skualifikuar sepse kishte përdorur kapëse letre ngjyrë blu, jo të zeza siç “ishte e kuptueshme për të gjithë njerëzit seriozë”.

Kishte plot raste kur vështrimi i hollë i Këshillit shkonte përtej asaj që syri njerëzor mund të kapë. Një herë, një deklaratë e një ofertuesi u refuzua jo për përmbajtjen, por për tonin e saj. Këshilli, duke përdorur një ndjeshmëri të paparë që do t’i bënte ziliqarë edhe mistikët më me përvojë, arriti në përfundimin se fjalia “Ne zotërojmë kapacitetin e nevojshëm” tingëllonte pak si e pasigurt. Dhe si mund t’i jepet një tender një njeriu që flet me një ton të tillë?

Ata vërtetë ishin ç’ishin. Kur vinte dosja e një ofertuesi, anëtarët nuk e hapnin menjëherë. E shikonin gjatë, meditonin duke mos ia hequr sytë asnjë çast dosjes, sikur të donin të ndienin peshën e mëkatit brenda saj. Pastaj fillonte procesi.

Gabimi shikohej nga çdo kënd, matej me vizore, krahasohej me ligjin, me udhëzimin, me nenin, me shënimin, dhe pastaj vendosej ngadalë në vendimin për skualifikim, sikur vendos gurin e fundit në një mozaik të lashtë të verdhosur nga koha.

Por mjeshtëria e vërtetë e Këshillit nuk qëndronte tek gjetja e gabimeve ekzistuese, por tek shpikja e gabimeve që nuk ekzistonin. Pas hapjes së ofertave, aty nga mesdita, kur kafen e dytë e kishin mbaruar, nisnin të bisedonin me gjysmë zëri:

– Po sikur të fusim një kriter të ri? – thoshte njëri, duke luajtur me kapakun e dosjes.

– Po, diçka të thjeshtë… por që vetëm njëri prej tyre e ka… – përgjigjej tjetri.

Sigurisht, për popullin e thjeshtë këto ngjanin si rrëfenja të fryra, legjenda urbane. Por, jezuitet e tenderave e dinin se në çdo skualifikim kishte një rend të brendshëm, një harmoni të padukshme, si ato simbolet e fshehta që vetëm të iniciuarit mund t’i lexojnë. Një dorë e padukshme udhëhiqte lapsin e kuq që vizatonte mbi emrat e ofertuesve të pavëmendshëm. Dhe ajo dorë, gjithnjë arrinte tek ai që duhej të fitonte.

Ligjet dhe rregulloret për prokurimin publik nuk ishin thjesht një koleksion nenesh e paragrafësh. Ato, një poemë epike burokratike, një liturgji e shenjtë që anëtarët e Këshillit e recitonin me zë të ulët, me gjithë solemnitetin e priftërinjve të një urdhri të lashtë dhe strikt.

Këta njerëz, këta gardianë të formës mbi përmbajtjen, ishin syshqiponjat e kombit. Asnjë gabim nuk u shpëtonte: jo një firmë e munguar në faqen 47, jo një presje e vendosur një milimetër më majtas, jo një nënshkrim me bojë blu kur duhej të ishte me bojë të zezë.

Ç’rëndësi kishte çmimi më i mirë? Ç’rëndësi kishte cilësia më e lartë? Kur, në fund të fundit, çmimi dhe cilësia janë gjëra të përkohshme. Por margjinat e faqes? Ato… janë të përjetshme.